Rabu, 09 Maret 2011

Cerpen Bali


Muliati
IDK Raka Kusuma


Keplugan bomé di Legian ngranayang Muliati kélangan anak muani ané pinih tresnaina. Ngranayang pianakné ubuh bapa. Ngranayang déwékné muntag-mantig ngalih pangupa jiwa. Ngranayang déwékné sasidan-sidan ngalih pipis apang ada anggona ngalih isin basang pianakné. Ngranayang ia nyeh, buah basangné makenta, apabuin gelem.

Sakancan gaé jemaka. Ngumbahang pisaga baju, kamben, cawet, miwah sakancan ané dadi umbah. Ngempuang pianak pisaga, ngijengin umah pisaga ané luas joh utawi luas ka désa palekadané miwah mabersih-bersih sig pakarangan umah sing pagelahané. Sing taén ia matetagihan di suudné nyemak gaé. Apa ja baanga pinaka upah, jag tampina dogén.

Ané pinih demenina, matulung sig Mén Kartané. Juljulan sisan nasi miwah bé lebih yén ada anak mabelanja ajaka liu nagih madaar cara perasmanan, orahina ngwadahin tas krésék. Di mulihné, ia néngténg tas krésék dadua. Ané misi nasi tatada aji lima kébot. Ané misi bé tatada aji lima kenawan. Nasi miwah béné ento daara ajak pianakné miwah matuané luh muani kanti duang wai.

Sakéwala sing makelo ia matulung ditu. Ada ané ngranayang ia suud matulung. Sing ja bangkiangné celeka tekén anaké mabelanja ané makada. Sing kémpolné tundika utawi sigita tekén anaké mabelanja ané ngranayang. Sing tunduné usuina tekén anaké mabelanja ané ngawinang. Sing pipinné sigita tekén anaké mabelanja ané makada.

Mémé miwah bapané ané makada. Dinané ento abedik ia tusing madaya reramané meli nasi sig Mén Kartané. Di ngagiang nasi duur méjané mara ia nawang, ané mabelanja reramané. Sing ja Muliati dogén ané makesiab. Mémé-bapané masi. Kala ento, awakné Muliati buka tegul tali bagu. Sing nyidayang makrisikan. Bibihné buka témplékin pléster lumbang tur tebel. Sukeh baana ngemélang.

“Jalema bengkung. Alihang apang idupné melah kanti kawekas maléngkas. Jani nguyak awak ngalih gaé.”

Sasimbing ané ujaranga tekén bapané, ngranayang Muliati nyidayang ngrisikang awak. Nyidaayng maangkihan. Nyidayang majalan ngalahin reramané. Nyidayang ngojog tongos Mén Kartané ngawadahin nasi miwah jukut lan bé ka piringé ané suba misi cékot miwah garpu. Nyidayang morahan tekén Mén Karta. Kapin mogbog.

“Mé, mulih malu akejep. Bayun tiangé lembayang-lembayung. Tiang nyeh bah di padagangan méméné ténénan.”

Baan ijekné, Mén Karta nimbalin aji kruna abuku, “Nah.”

Muliati sing melihang bapané masesimbing kéto. Muliati sing gedeg simbingina kéto. Saja pesan sesimbing bapané ento. Utaminé sesimbing ané kawangun antuk kruna bengkung sajaan. Muliati kamulan bengkung. Ia bengkung sing nyak atepanga dadi pakurenan ajak misané, Muliarta. Muliati sing nyak boya sangkaning sing demen. Lénan tekén suba ngelah tunangan ané madan Ketut Rumiana, ia sing demen tekén solahné Muliarta. Ané ngodag-odag. Ané ngadug-adug. Demen ngaé uyut. Sombong mara sugih. Sesai bebéki tekén anak tiwas. Demen nyacad. Demen ngawada. Ané pinih sing demenina, Muliarta marep tekén anak luh maparisolah tan péndah kupu-kupu. Demen ngencegin bunga. Demen ngisep sarinné. Di subané maan ngisep ngindang ngalih bunga lénan. Muliati sing nyidayang metékin, kudang anak bajang kadén suba bakatanga gentené.

Lénan tekén bengkung, Muliati bangkeng. Bani sing nuutang pangidih reramané. Bani ngrorod ajak Ketut Rumiana ané sing cumpuina tekén reramané. Sing cumpuina, ulian pagelahan reramané Sunarta sing pada tekén pagelahan reraman gelahné. Yén padaang buka bukit ajak tanah.

Bengkung miwah bangkengné ngranayang Muliati sing akuina pianak buin tekén reramané. Ngranayang ia sing baanga buin ngenjek natah umah palekadané. Unduké ento tawanga, ulian mindon bapané Ketut Rumiana ané ngaba pajati ngorahang di mulihné uli mapalaku di arepné. Tekedina kéto, ngembeng-ngembeng yéh paningalané. Sing ulian nyeh makutang. Sing ulian sebet katundung aidupan. Ulian ia inget tekén timpalné ané taén tuturina wiréh tepén unduk patuh tekén ané nepén déwékné. Wiréh inget suud nuturin timpalné ia nyambat.

“Tiang tondén karuan, buin mani puan, nepukin ané melahan tekén Suriati. Da – da unduk ané nepén Suriati ténénan sing buungan nepén tiang.”

Di pang telunné sing mapitulung sig Mén Kartané, keponakané Mén Karta ané milu mapitulung nyadang di malun pekené. Ditu Muliati orahina anaké anak luh muani makurenan nakonang déwékné. Anaké luh muani totonan, suud nakonang déwékné ngorahang lakar suud malangganan yén Muliati nu telamang-telamang di warungé.

Muliati nawang, anaké luh miwah muani ané sambata tekén keponakané Mén Karta ento reramané. Muliati sing gedeg. Muliati sing sebet. Sakéwala ané sing kakeneh baana, ngudiang gedeg reramané sing anggona jumah dogén. Ngudiang gedeg reramané abana ideh-ideh, ada buin, ané sing sida muliati ngenehin, ngudiang gedeg reramané anggona piranti megat déwékné ngalih pangupa jiwa. Ngudiang gedeg mémé miwah bapané anggona piranti apang anak lén sing nyak ngajak déwékné. Apang ia seken-seken madan jalema kakutangan.

Muliati sing nyak ngorahang, kapin keponakané Mén Karta, kala ento ngidih olas apang orahin nyén sujati anaké luh miwah anaké muani ento. Ia sing nyak ngorahang, sangkaning Muliati sing nyak biota di pakurenané ada anak lén nawang. Muliati sing nyak kasambat makecuh marep menék utawi mulasang tai di gidat. Muliati sing nyak pegatin rerama padidi anak lén kanti nawang.

Suud mapitulung sig Mén Kartané, maan gaé sig Nyonyah Yap Kiéné. Gaé ané jemaka semengané ngepél. Sanjanané nyampat miwah ngepél. Tengainé, galahé anggona ngempu pianakné. Sakéwala nasibné Muliati tondén melah. Tondén makelo magaé sig Nyonyah Yap Kiéné ia suba suud. Muliati abedik sing ngadén Nyonyah Yap Kié ané balu sing ja demen tekén anak muani dogén. Nyonyah Yap Kié demen masi tekén anak luh. Buktinné, déwékné taén lemesina. Pangawit Muliati ngadén Nyonyah Yap Kié maguyonan. Di subané awakné plekora tur sikun kopingné sesepa, ia seken nawang, Nyonyah Yap Kié demen tekén déwékné. Ia seken nawang Nyonyah Yap Kié demen tekén anak luh.

Magaé sig anaké abesik, bunculan dogén nasibé. Kéto Muliati makeneh. Sing ada jalan lén, uli jani, kanggoang magaé reramputan. Pagaé apa ja, dija ja, ané penting magaé. Sig nyéné ja, ané penting nekaang isin basang.

Matuané luh-muani, sing nombahang déwékné magaé reramputan. Ané penting, kéto matuané luh-muani nuturin, gaé ané jemak demenin. Tur ngasilang. Ané penting gaéné ané jemak sing ngranaang guminé leteh. Ané pinih penting, asil gaéné ané jemak dadi anggon nyambung urip.

Aget matuané sing nyesed i déwék unduk ané makada suud mapitulung sig Mén Kartané miwah Nyonyah Yap Kiéné, Muliati buin makeneh, yén seseda apa orahang. Gedé dosané yén tekén matua bogbog. Gedé pelihé tekén bapan pianaké ané suba sing nu. Ané sing med-med nuturin, apang da pesan i déwék bogbog. Bogbogé pagrabdané sing luung, kéto sesai bapan pianaké, kurenané, ngorahang satondén ngidemang paningalan duur pasaréané.

Jani suba petang dina Muliati di rumah sakit nongosin pianakné. Kebus awak pianakné ané bulak-balik ngranayang pianakné opnama. Nongos di rumah sakit, dua ané nyehina. Pangawit unduk prabéa. Kapin sing mayah séwa kamar sawiréh ia suba nyerahang surat keterangan miskin, ada ané sing gratis. Ubad ané suba sing nu di rumah sakit miwah tekané telat. Ubadé ento sing dadi singang mesti meli di apotik di malun rumah sakité. Pipis Muliati ngelah, sakéwala tusing liu.

Ané jejehina salanturnyané, matuané sing ada nyakanang. Kapin satondén ngamar di rumah sakit, misan kurenané ané daa tua nyak nyakanang. Ia keda-keda. Ané keda-kedaanga, matuané ané luh sing nyak naar. Matuané ané luh ngugu raos di rurungé. Misan kurenané ané daa tua kadalih aéng. Kadalih magpagang kajeng kliwon nglekas di pamuunan semané. Kadalih bisa dadi magenepan. Matuané ané luh ngugu masi raos anak di rurungé. Raos ané ngorahang, misan kurenané ané daa tua ngalih upeti ulian nyetik.

Ané jejehina, yén matuané ané luh sing nyak madaar, gelem ngahngah basangné lakar ngentah. Uli mara nongos bareng Muliati nawang, matuané ané luh sing dadi telatan madaar. Yén telatan madaar nyaleméh di baléné sambil ngorahang basangné ngahngah.

Ané jejehina buin, yén wai-waian makenta, matuané ané luh sing dadi kudiangang lakar milu opnama di rumah sakit. Kapin maan surat keterangan miskin, pamelin ubadé ané suba telah di rumah sakit, ané tuah ada di apotik apa anggon meli. Jani dogén pipisé suba tandes telah. Sambilanga ngusuh-usuhin pianakné, Muliati makeneh.

Munyin ujan bales di sisi ngranayang Muliati nolih jendélané ané mampakan. Tepukina yéh ngrébés makatihan ulung uli duur. Nadaksara ia inget tekén Ketut Rumiana, bapan pianakné, ané dadi supir taksi, telung wai satondén bomé di Legian makeplug. “Panes guminé tis ulian ujan. Panes idupé tis ulian ngalih gaé ngyasaang pianak.”

Nadaksara paningalané ngetélang yéh.

Tidak ada komentar:

Posting Komentar